Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΩΣ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΚΟΔΑΙΜΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ
- At 01 Ιανουαρίου, 2020
- Από admin
- In Αθλητικά, Επίκαιρα, Πάνας Επαμεινώνδας
0

Του σ. καθηγητή Επαμεινώνδα Πανά
Στον κύκλο ζωής του ποδοσφαίρου υπάρχουν οι εποχές της παιδικής του ηλικίας (ερασιτεχνισμός), της εφηβείας (ημιεπαγγελματικό), της ενηλικίωσης (επαγγελματικό) και της ωρίμανσης (μετασχηματισμός σε αποδοτική βιομηχανία).
Σήμερα σε ποια φάση βρίσκεται το ελληνικό ποδόσφαιρο; Βρίσκεται ακόμα στάσιμο στη φάση της ενηλικίωσης, με τη στασιμότητά του να οδηγεί στην εμφάνιση των κρίσεων δυσκολεύοντας σημαντικά στη μεταπήδηση στην κατάσταση της ωρίμανσης.
Φυσικά, οι ποδοσφαιρικοί αγώνες διέπονται από κανόνες και από την συμπεριφορά των διαιτητών. Θα προσθέταμε ειδικά στην περίπτωση του ελληνικού ποδοσφαίρου, ότι απουσιάζει ένας άτυπος κώδικας άγραφων κανόνων, των οποίων όλα τα ενδιαφερόμενα ή εμπλεκόμενα μέρη αποδέχονται και σέβονται.
Αυτοί οι άγραφοι κανόνες δεν είναι λιγότερο σημαντικοί από τους τυπικούς κανόνες.
Ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ των εμπλεκομένων μερών δείχνει ότι όση κι αν είναι η μεταξύ τους αντιπαλότητα, όλοι αγαπούν το ποδόσφαιρο και όλοι αγωνίζονται για ένα ποιοτικό προϊόν. Έτσι δεν θα θεωρεί ο ένας ιδιοκτήτης μιας ομάδας, τον άλλο ως έναν υπονομευτή των τυπικών κανόνων.
Οι ιδιοκτήτες των ομάδων κάτω από τον αμοιβαίο σεβασμό είναι μεταξύ τους αντίπαλοι, δεν είναι όμως εχθροί. Όταν η αρχή του αμοιβαίου σεβασμού παραβιάζεται, πολλές φορές σε οξύτατο βαθμό – κι όλοι το γνωρίζουμε από τις ανακοινώσεις και τις δηλώσεις των παραγόντων – τότε είναι δύσκολο να αναμένουμε ή να προσδοκούμε ότι το ελληνικό ποδόσφαιρο θα κάνει μεγάλα άλματα.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να εκτονωθεί η κρίση στο ελληνικό ποδόσφαιρο είναι να γίνουν τομές στον τρόπο με τον οποίο αυτό έχει συνηθίσει εδώ και χρόνια να λειτουργεί.
Ο αμοιβαίος σεβασμός είναι μία πρώτη τομή η οποία μπορεί να ενταχθεί σε μια μεγαλύτερη και δραστηριότερη τομή: τη δημιουργία του Κοινωνικού Κεφαλαίου στο Ελληνικό Ποδόσφαιρο.
Μια υιοθέτηση της αναγκαιότητας της δημιουργίας του Κοινωνικού Κεφαλαίου θα μπορούσε να λύσει την περιοδική εμφάνιση των κρίσεων του ελληνικού ποδοσφαίρου.
Είναι γεγονός ότι αυτή την χρονική περίοδο κορυφώθηκε η έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς, παράγοντες και διαιτητές (που λόγω του VAR τουλάχιστον θα είχε αυξηθεί η εμπιστοσύνη προς τους διαιτητές ενώ αντίθετα κακοποίησαν τη χρήση της τεχνολογίας).
Οι παράγοντες ή οι ιδιοκτήτες των ομάδων, δανείζοντας παίκτες σε άλλες ομάδες, ουσιαστικά εξουδετερώνουν την ανταγωνιστικότητα των ομάδων. Βασικά αλλάζουν τους κανόνες και τις αρχές ενός υγιούς συνεταιρισμού. Αυτή η διαδικασία έστω και αν ορισμένες φορές τηρούνται κάποια προσχήματα, ασφαλώς δεν αποτελεί δείκτη της υγείας ενός ανταγωνιστικού πρωταθλήματος. Δηλαδή εδώ και χρόνια το ελληνικό ποδόσφαιρο δεν μπορεί να ωριμάσει γιατί διαβρώνει τις βασικές αρχές ενός υγιούς συνεταιρισμού.
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο τα ίδια τα ενδιαφερόμενα μέρη συντελούν στην υπονόμευση του πιο συναρπαστικού αθλήματος. Δηλαδή οι ίδιοι δημιουργούν τις κρίσεις. Κρίσεις που δεν είναι δύσκολο να προβλεφθούν χωρίς όμως οι πρωταγωνιστές του ελληνικού ποδοσφαίρου να προβληματίζονται για τις συνέπειές τους. Οι φίλαθλοι από τη μεριά τους δεν είναι πρόθυμοι να ανέχονται την προσφορά ενός σημαδεμένου και κακού προϊόντος.
Να μην ξεχνάμε ότι πέρα από τους παράγοντες, κύριο ενδιαφερόμενο μέρος του ποδοσφαίρου είναι και οι διαιτητές.
Η κακή απόδοση και συμπεριφορά των διαιτητών θα πρέπει να μειώνεται όσο αυξάνεται η αξιοποίηση του VAR. Το γεγονός ότι ένας διαιτητής έχει την βοήθεια της τεχνολογίας δεν είναι μόνο σημαντικός πόρος αλλά του δίνει τη δυνατότητα να αυξάνει τη πιθανότητα να μειώσει σε μεγάλο βαθμό τις κραυγαλέα λανθασμένες αποφάσεις του. Με άλλα λόγια, χάρη στην τεχνολογία, ο διαιτητής έχει πλούτο πληροφοριών που τον ενισχύουν στη λήψη σωστών αποφάσεων. Κανείς δεν θ α τον κατηγορήσει για την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Θα τον κατηγορήσει, όχι άδικα, αν αγνοήσει την συνεισφορά του VAR. Τότε δίκαια και η κοινή γνώμη, θα διαμορφώσει την άποψη ότι ο διαιτητής συνέβαλε στη μείωση της διαφάνειας.
Δεν μπορούμε βέβαια να αγνοήσουμε την κρίση εμπιστοσύνης στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Η όλη κρίση του ελληνικού ποδοσφαίρου βρίσκεται στο γεγονός ότι η εμπιστοσύνη είναι στο ελάχιστο σημείο και αυτό με την σειρά του αντανακλά την όξυνση των εντάσεων.
Επομένως, ο δρόμος για την άμβλυνση των εντάσεων, των αντιπαραθέσεων και γενικά της κρίσης, περνά από το Κοινωνικό Κεφάλαιο.
Το Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι ο συνδετικός κρίκος της κοινωνίας του ελληνικού ποδοσφαίρου. Παραφράζοντας τον καθηγητή Robert Putnam, αναγνωρίζεται ότι το κοινωνικό κεφάλαιο αναφέρεται στην εμπιστοσύνη, στα δίκτυα και τους κανόνες, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της κοινωνίας του ελληνικού ποδοσφαίρου, διευκολύνοντάς την με συντονισμένες προσπάθειες.
Με άλλα λόγια, το κοινωνικό κεφάλαιο αντιπροσωπεύει το αμοιβαίο όφελος, τη βελτίωση του ποδοσφαιρικού προϊόντος μέσω της εμπιστοσύνης, της αμοιβαιότητας, της προώθησης της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Δηλαδή, το κοινωνικό κεφάλαιο με τους κανόνες του, δίνει τη δυνατότητα στις ποδοσφαιρικές ομάδες, να δρουν συλλογικά για την επίτευξη αμοιβαίων οφελών. Όσο συνεπώς αυξάνεται το κοινωνικό κεφάλαιο, όσο δηλαδή αυξάνεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών του ποδοσφαίρου, τόσο περισσότερο ευνοείται η συνοχή μέσα στο ελληνικό ποδόσφαιρο.
Η αδυναμία δημιουργίας του κοινωνικού κεφαλαίου αυξάνει την πιθανότητα των κρίσεων στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Οι συγκρούσεις, οι αντιθέσεις, μπορούν να περιοριστούν με τη δημιουργία του κοινωνικού κεφαλαίου του ποδοσφαίρου. Σήμερα, η κρίση του ελληνικού κεφαλαίου μπορεί να αποδοθεί στα πολύ χαμηλά επίπεδα του κοινωνικού κεφαλαίου στην Ελλάδα.
Ενδεικτικά, από την έρευνα του διεθνούς καταξιωμένου Ινστιτούτου Legatum για το 2019 και σε επίπεδο 167 χωρών, έχει προκύψει η εκτίμηση του κοινωνικού κεφαλαίου σε επίπεδο χώρας. Από την έρευνα αυτή προκύπτει ο πίνακας 1:
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Κατάταξη των Χωρών με Βάση το Κοινωνικό Κεφάλαιο | |
ΧΩΡΑ | ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ |
Ηνωμένο Βασίλειο | 14 |
Γερμανία | 13 |
Γαλλία | 41 |
Ισπανία | 30 |
Ιταλία | 56 |
Βέλγιο | 45 |
Πορτογαλία | 53 |
Κύπρος | 81 |
Ελλάδα | 114 |
Σημείωση: Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός της κατάταξης τόσο μεγαλύτερο είναι το κοινωνικό κεφάλαιο.
Ο Πίνακας 1 απεικονίζει καθαρά ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 114η θέση ανάμεσα στις 167 χώρες του δείγματος που καλύπτει το 99,4% του παγκόσμιου πληθυσμού. Με άλλα λόγια το κοινωνικό κεφάλαιο της Ελλάδας είναι πάρα πολύ μικρό.
Τα πέντε κράτη, Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία, έχουν αρκετά υψηλό επίπεδο κοινωνικού κεφαλαίου όπως φαίνεται από τον πίνακα. Αυτά τα πέντε κράτη έχουν και το μεγάλο μερίδιο του λέοντος της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας στην Ευρώπη. Από τις εκτιμήσεις της Deloitte and Touche, το μέγεθος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας του ποδοσφαίρου ξεπερνάει τα 12 δισ. Ευρώ. Το μερίδιο του λέοντος του μεγέθους της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας το καρπώνονται τα «πέντε μεγάλα» πρωταθλήματα της Αγγλίας, Ισπανίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Γαλλίας, φθάνοντας στο 80%.
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με χαμηλό επίπεδο του κοινωνικού κεφαλαίου και στο χώρο του ποδοσφαίρου, η περιρρέουσα «γκρίνια» γύρω από τα θεσμικά ζητήματα, η έλλειψη αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων, η αναξιοπιστία των φορέων του ελληνικού ποδοσφαίρου στα μάτια των φιλάθλων, δημιουργούν χαμηλό μέγεθος κοινωνικού κεφαλαίου. Έτσι το χαμηλό μέγεθος του ελληνικού κοινωνικού κεφαλαίου έχει σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία ενός ποιοτικού ελληνικού ποδοσφαίρου. Το χαμηλό μέγεθος του κοινωνικού κεφαλαίου είναι ασύμβατο με ένα σύγχρονο και ποιοτικό επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Ένας βασικά πυρήνας αξιών (εμπιστοσύνης, συνεργασίας, συναίνεσης, αλληλεγγύης) αυξάνει την ικανότητα του ελληνικού ποδοσφαίρου να λειτουργήσει αποτελεσματικά.
Φαίνεται ότι ο δρόμος για τη λύση της κρίσης του ελληνικού ποδοσφαίρου δεν περνά μέσα από την ΟΥΕΦΑ. Γιατί η ευθύνη της ΟΥΕΦΑ είναι μεγάλη αφού δεν λύθηκε το πρόβλημα που προσδοκούσε με την επιλογή του Περέϊρα. Η κρίση τροφοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την ατυχή επιλογή του Περέϊρα, που όμως στη συνέχεια δεν το αξιολόγησε σωστά η ΟΥΕΦΑ αλλά αντίθετα έτυχε ειδικής μεταχείρισης χωρίς ουσιαστικά από την επίδοσή του να το δικαιούται.
Η ΟΥΕΦΑ έχει επίγνωση της κρίσης του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα, αλλά με την επιλογή της στο πρόσωπο του Περέϊρα έδειξε ότι έχει περάσει πολύτιμος χρόνος που τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει το ελληνικό ποδόσφαιρο δεν μπόρεσε να τα επιλύσει στη βάση επιλογής του Περέϊρα.
Κλείνοντας, για άλλη μια φορά θα επισημάνουμε την σημασία του Κοινωνικού Κεφαλαίου για την επίλυση της κρίσης του ελληνικού ποδοσφαίρου σημειώνοντας τη σημασία που αποδίδει η Παγκόσμια Τράπεζα στο κοινωνικό κεφάλαιο: «Το Κοινωνικό Κεφάλαιο αναφέρεται στους κανόνες και τα δίκτυα που καθιστούν δυνατή τη συλλογική δράση. Περιλαμβάνει θεσμούς, σχέσεις και συνήθειες που διαμορφώνουν την ποιότητα των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μέσα στην κοινωνία.